تاریخچه ی ساعت
نگاهی به اختراع و پیدایش ساعت در جهان
ساعت نقش مهم و جدی در بهبود زندگی تمام انسان‌های روی زمین دارد. تا قبل از اختراع شدن ساعت انسان‌ها برای کارهای روز مره خود نمی‌توانستند برنامه دقیقی بریزند و کارهای خود را با نظم بالا به جلو پیش به برند. اما با اختراع ساعت وضع خیلی فرق کرد و انسان‌ها توانستند با در نظر گرفتن زمان برنامه‌های دقیقی بریزند
ساعت یا گاهنما، وسیله‌ای ابتکاری یا وسیله قرار دادن حرکات روزانه نجومی که برای اندازه‌گیری و تعیین زمان از آن استفاده می‌شود. این وسیله یا روش از قدیمی‌ترین اختراعات انسانی به شمار می‌رود.
ساعت نقش مهم و جدی در بهبود زندگی تمام انسان‌های روی زمین دارد. تا قبل از اختراع شدن ساعت انسان‌ها برای کارهای روز مره خود نمی‌توانستند برنامه دقیقی بریزند و کارهای خود را با نظم بالا به جلو پیش به برند. اما با اختراع ساعت وضع خیلی فرق کرد و انسان‌ها توانستند با در نظر گرفتن زمان برنامه‌های دقیقی بریزند و کارهای خود را سریع تر و منظم تر به پیش ببرند و از هدر رفتن این نعمت مهم و با ارزش یعنی زمان جلوگیری کنند. جمله‌ای زیبا هم دربارهٔ زمان وجود دارد: وقت طلاست پس باید از ساعت برای برنامه‌ریزی استفاده کرد تا این طلای با ارزش را از دست ندهیم. این طلا را اگر از دست داد دیگر نمی‌توان به دست آورد. چون زمان را نمی‌توان به عقب برگرداند.
نگاهی به اختراع و پیدایش ساعت در جهان
به‌طور معمول رسم بر این است که مورخان در این گونه موارد به قدیمی‌ترین نظریات موجود از مورخان تاریخ چون «هردوت» استناد می‌کنند، هردوت در این‌باره نیز مکتوبه‌ای دارد که در آن به تاریخ ساخت یک نوع ساعت به نام «ساعت آفتابی» اشاره کرده و نوشته است: «قدمت این ساعت‌ها به ۵۰۰۰ سال قبل از میلاد مسیح برمی‌گردد.» او ساخت این‌گونه وسایل را به سومری‌ها و کلدانی‌ها نسبت می‌دهد، اقوامی که در بین‌النهرین می‌زیسته‌اند. براساس مدارک موجود در موزه ساعت‌شناسی لندن، نخستین کسی که به محاسبات نظری ساعتهای آفتابی توجه کرد و باعث رواج آن شد، «آنکسیماندر» از اهالی ملطیه یونان در قرن ششم پیش از میلاد مسیح(ع) بود. در این دوران ساعتهای آفتابی در نقاط مختلف امپراطوری یونان گسترش یافت. خارج از تمدن یونان باستان نیز حدود ۳۴۰ سال پیش از میلاد، یک ستاره‌شناس کلدانی به نام «بروسوس» نیز نخستین ساعت آفتابی کروی را طراحی کرد، در این ساعت آفتابی شاخص جذاب درون نیمکره‌ای واقع شده بود که علاوه بر نشان دادن زمان، بر حسب یک تقسیم‌بندی ۱۲ ساعته طول روز، بلندی سایه و نیز فصل‌ها را مشخص می‌کرد. سومری‌ها این نوع ساعت را گسترش دادند و نخستین ساعتهای آفتابی عمودی را ساختند که یک شاخص عمودی سایه‌ای بر صفحه آن می‌انداخت و تقسیم‌بندی آن سایه، نشانه‌هایی از عبور ساعتهای روز بود. ساعتهای آفتابی، وسیله‌ای بود که زمان را با استفاده از مکان خورشید در آسمان می‌سنجیدند، معمول‌ترین نوع ساعت آفتابی، از میله‌ای ساخته شده بود که روی صفحه‌ای قرار داشت و ساعتهای شبانه‌روز روی آن میله نشانه‌گذاری شده بود، وقتی مکان خورشید در آسمان عوض می‌شد، سایه آن میله نیز روی صفحه جابه‌جا می‌شد و براساس آن ساعت مشخص می‌شد. ساعت میدان‌ها در شهرهای بزرگ جهان رسم بر این بوده است که ساعتهای آفتابی را در میدان‌های اصلی نصب می‌کردند تا مردم در جریان گذران اوقات خود باشند و امروزه این ساعت‌ها به عنوان نمادهای تمدن در هر یک از شهرهای بزرگ جهان به شمار می‌آید. بسیاری از کارشناسان معتقدند که بیشتر ساعتهای آفتابی معمولی، زمان ظاهری خورشیدی را نشان می‌دهند و این زمان با زمانی که در ساعتهای رایج می‌خوانیم، کمی فرق دارد و در طول سال تا حدود ۱۵ دقیقه جابه‌جا می‌شود. این ساعت‌ها تنها چهار روز در طول سال با سااین پدیده به این خاطر است که، راستای محور چرخش زمین به دور خود، ثابت نیست و زمین هنگام چرخش به دور خود کمی تاب می‌خورد، اما ساعتهای آفتابی دقیق، همیشه جدول یا نموداری در کنار خود دارد که این اختلاف زمان را در ماه‌های مختلف برای مخاطبان خود اصلاح می‌کند.
ساعت آبی، اختراع ایرانیان ساخت ساعتهای آفتابی و ساعتهای آبی نشانگر این است که بشر همیشه سعی می‌کرده برای تعیین اوقات زندگی خود از عناصر طبیعت مثل آب، آفتاب، باد، خاک، گیاه و امثال آن بهره‌برداری کند. «کالینستنس» مورخ یونانی که در لشکرکشی قوای اسکندر مقدونی به ایران به‌عنوان گزارشگر وقایع جنگی همراه اسکندر بوده است و رویدادهای روزانه و مشاهداتش را به‌طور منظم می‌نوشته در یادداشتی آورده است: «در اینجا (ایران آن روزگار) در دهکده‌ها آب را برحسب نوبت به کشاورزان برای زراعت می‌دهند.» این مورخ یونانی در ادامه یادداشت خود که بعدها با محاسبات تقویمی معلوم شد متعلق به سپتامبر ۳۲۶ سال پیش میلاد مسیح(ع) بوده، اضافه کرده است: «یک فرد از میان آنان انتخاب می‌شود تا بر زمان نوبت‌بندی آب نظارت داشته باشد، این فرد در کنار نهر اصلی آب و محل انشعاب آب (بریجه‌ها) بر سکویی نشسته و ظرفی فلزی را که سوراخ بسیار ریزی در بدنه آن تعبیه شده است در ظرفی بزرگ‌تر و پر از آب قرار می‌دهد که پس از پر شدن ظرف کوچک (یک یا چند بار) که به آهستگی و براساس محاسبات قبلی انجام می‌شود، آب را قطع و آن را به طرف جوی دیگر کشاورز روانه می‌کند و این کار دائمی است و این وسیله را ساعت آبی گویند و از نزاع کشاورزان بر سر توزیع آب جلوگیری می‌کند.» البته برخی از منابع رسمی هم خبر می‌دهند که هنوز استفاده از این نوع ساعت آبی در منطقه‌ای به نام «کاخک» در جنوبی‌ترین بخش خراسان رضوی رایج است و به آنها ساعت فنجان نیز می‌گویند.
همین مورخان نوشته‌اند که یونانیان باستان مخترع ساعتهای دیگری مثل «ساعت سایه‌ای» هم بودند و آنان از میزان سایه یک قطعه چوب عمودی بر یک صفحه افقی زمان را اندازه می‌گرفتند و شاید بر این اساس است که مردمان امروز نیز وقتی سایه‌شان کاملا به زیر پایشان می‌رسد متوجه می‌شوند که خورشید در وسط آسمان قرار گرفته و ظهر است.
نمونه ای از ساعت شنی